Czas na eliminację zakażeń HCV w Polsce

dr hab. n. med. Jerzy Jaroszewicz Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Zakaźnych i Hepatologii w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV) jest jedną z najczęstszych przewlekłych wirusowych chorób świata. Co więcej, w ostatnich latach jest dominującą przyczyną raka wątrobowokomórkowego i najczęstszym wskazaniem do transplantacji wątroby w krajach Europy Zachodniej. Również w Polsce, liczba osób z rozpoznaniem marskości wątroby oraz raka wątrobowokomórkowego w przebiegu zakażenia HCV rośnie. Na ponad 2,5 tys. przeszczepień wątroby w naszym kraju, ponad 600 wynikało z konsekwencji przewlekłego zakażenia HCV. Wynika to z braku szczepionki, ale przede wszystkim z utajonego przebiegu zakażenia. Szacuje się, że jedynie ok. 20% zakażonych w Polsce wie o swoim zakażeniu, zaś liczba osób z HCV pozostających bez rozpoznania przekracza 100 tys. Temat ten w ostatnich latach nabiera znaczenia w kontekście nowych terapii anty-HCV, których skuteczność sięga 97-99%. Można wyleczyć praktycznie każdą osobę zakażoną i znacznie ograniczyć zapadalność na marskość i raka wątroby. Niestety większość chorych w Polsce nie wie o swoim zakażeniu, narażając się na postęp choroby.

Głównym ograniczeniem w diagnostyce HCV jest brak objawów u ponad 80% chorych. Niekiedy obserwuje się przewlekłe zmęczenie oraz dyskomfort w prawej okolicy podżebrowej. Jednak objawy te rzadko skłaniają do podjęcia diagnostyki. Istnieje szereg tzw. manifestacji pozawątrobowych wynikających z zakażenia, ale dotyczą innych narządów m.in. chorób rozrostowych układu chłonnego, chorób zapalnych nerek, chorób dermatologicznych, autoimmunologicznych, a nawet zaburzeń nastroju, co także utrudnia diagnostykę. Zakażenie HCV postępuje i w 50-80% przypadków prowadzi do przewlekłego zapalenia wątroby oraz rozwoju włóknienia, ale pierwsze typowe objawy marskości mogą wystąpić dopiero po 20-30 latach. Kluczowe jest więc testowanie jak najszerszej liczby osób i leczenie zakażonych zanim dojdzie do nieodwracalnych zmian w wątrobie.

W 2010 r. Polska Grupa Ekspertów HCV przeprowadziła badanie epidemiologiczne w szpitalach w celu ustalenia czynników ryzyka zakażenia HCV. Stwierdzono, że częściej dotyczy ono mężczyzn, osób hospitalizowanych co najmniej 3 razy w ciągu życia, chorych, którym przetaczano krew i materiały krwiopochodne przed 1992 r. oraz z dożylnym stosowaniem narkotyków w wywiadzie. Również mniejsze zabiegi medyczne i niemedyczne, takie jak: rozległe leczenie stomatologiczne, tatuaże, piercing itp. mogły nieść zwiększone ryzyko zakażeń. Bezwzględnie możliwość zakażenia HCV należy rozważyć u osób z podwyższoną aktywnością ALT i członków rodziny osób zakażonych HCV. Tym bardziej, że diagnostyka nie jest trudna i wymaga jedynie wykonania badania przeciwciał anty-HCV, zaś w przypadku ich stwierdzenia, potwierdzenia obecności RNA HCV. Badanie anty-HCV jest niedrogie, powszechnie dostępne, a wynik zwykle otrzymuje się już kolejnego dnia. Badanie RNA HCV, jest droższe i bardziej czasochłonne, ale najczęściej wykonuje się je już w Poradniach WZW.

Od 2015 r. dostępne są w Polsce tzw. terapie bezinterferonowe. Udało się poprawić skuteczność leczenia z ok. 20% do możliwości wyleczenia praktycznie każdego chorego, o ile rozpoznanie będzie dokonane przed wystąpieniem niewydolności czy raka wątroby. Stosuje się tzw. leki działające bezpośrednio przeciwwirusowo, które hamują funkcje poszczególnych białek wirusa tzw. proteazy (NS3), polimerazy (NS5B) i kompleksu replikacyjnego (NS5A). Schematy leczenia uległy w ostatnich latach dużemu uproszczeniu. Większość chorych można wyleczyć stosując od 1 do 4 tabletek na dobę w 1 lub 2 dawkach podzielonych. Leczenie zwykle trwa 8 lub 12 tygodni, rzadziej 24 tygodnie i wiąże się z niewielkim ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Można je bezpiecznie prowadzić również u osób starszych, z chorobami współistniejącymi, choć wymaga to współpracy z innymi specjalistami celem uniknięcia potencjalnych interakcji lekowych.

Podsumowując, aktualne możliwości leczenia zakażeń HCV obejmują zdecydowaną większość chorych, ale eliminacja wirusa w Polsce, jest utrudniona. Prawie 80%  osób zakażonych HCV nie wie o swoim zakażeniu. Wspólny wysiłek lekarzy POZ i lekarzy różnych specjalności, obejmujący testowanie jak największej liczby osób z opisanych grup ryzyka, ale również z dyskretnymi objawami ze strony wątroby lub innych narządów oraz ich pilne kierowanie do Poradni WZW celem wdrożenia leczenia, może pozwolić na eliminację tej groźnej choroby w ciągu najbliższych kilkunastu lat.

Top